Ochrona dóbr osobistych w praktyce

W dobie stale rosnącego wpływu internetu i mediów społecznościowych na otaczający nas świat, coraz większą rolę odgrywa ochrona dóbr osobistych. Upowszechnienie środków masowego komunikowania znacznie ułatwia naruszanie dóbr takich jak dobre imię, wizerunek, czy godność. Sprawcy naruszeń, nawet próbujący zachować anonimowość, mogą jednak ponosić odpowiedzialność cywilną (a w niektórych przypadkach również odpowiedzialność karną) za swoje bezprawne działania.

Dobra osobiste to jednak nie tylko dobre imię czy wizerunek. Katalog tych dóbr jest znacznie szerszy i ulega stopniowym zmianom, w zależności do aktualnych uwarunkowań społecznych.

Z tego artykułu dowiesz się, jak w polskim prawie uregulowana jest kwestia ochrony dóbr osobistych. Przeczytasz także o tym, w jaki sposób możesz bronić się przed bezprawnymi działaniami godzącymi w Twoje dobra osobiste. Poznasz również powody, dla których warto skorzystać z pomocy adwokata w przypadku naruszenia dóbr osobistych.

Katalog dóbr osobistych

Dobra osobiste to pewne niematerialne wartości ściśle związane z człowiekiem, jego naturą oraz człowieczeństwem. Katalog tych dóbr jest otwarty i nieustannie ulega zmianom. Na jego zawartość wpływ mają dokonujące się w świadomości społecznej przewartościowania związane z postępem cywilizacyjnym i zmianami kulturowo-obyczajowymi.¹ Dla przykładu, jeszcze kilka dekad temu, zupełnie inną wagę i wartość przypisywano prawu do prywatności (swoją drogą niewymienionej w kodeksie cywilnym). Ze względu na rozwój technologiczny i zjawisko „społeczeństwa informacyjnego”, w którym wzrastają możliwości technicznego ingerowania w prywatność innych, prawo do prywatności (chociażby w kontekście prawa ochrony danych osobowych) zyskuje coraz większą ochronę.

Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

art. 23 Kodeksu cywilnego

Poza wyżej wymienionymi, za dobra osobiste uznaje się również takie wartości jak:

• więź emocjonalna człowieka ze zwierzęciem,²
• kult pamięci osoby zmarłej,³
• więź rodziców z dzieckiem,⁴
• tradycja rodzinna (dziedzictwo, spuścizna, utożsamianie się z dokonaniami i wartościami reprezentowanymi przez przodków),⁵
• spokój przejawiający się w wolności od hałasu,⁶
• tytuł zawodowy.⁷

Ochrona dóbr osobistych w polskim prawie

Kodeks cywilny przewiduje szereg uprawnień służących ochronie dóbr osobistych. Różnią się one w zależności od tego, czy dobra te zostały naruszone, czy jedynie zagrożone. Już bowiem samo zagrożenie dóbr osobistych powoduje, że osoba, której dobra zostały zagrożone, może żądać zaniechania tego działania. Jako klasyczny przykład można wskazać sytuację, w której dana osoba dowiaduje się o zamiarze opublikowania w prasie tekstu, który naruszy jej dobra osobiste (np. dobre imię). Istnieje wówczas możliwość żądania zaniechania publikacji.

Osoba, której dobra osobiste zostały naruszone, dysponuje następującymi żądaniami w stosunku do osoby je naruszającej:

• dopełnienie przez osobę naruszającą dobra osobiste czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Chodzi tu w szczególności o złożenie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie (np. przeprosin),
• zapłata zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dóbr osobistych,
• zapłata odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny,
• zapłata odszkodowania, jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa.

Ochrona dobrego imienia

W dzisiejszych czasach dobre imię jest jednym z coraz częściej naruszanych dóbr osobistych. Wynika to przede wszystkim z powszechności środków masowego komunikowania oraz przekonania sprawców naruszeń o swojej anonimowości, a w konsekwencji również bezkarności.

Co istotne, naruszenie dobrego imienia może rodzić konsekwencje nie tylko na gruncie prawa cywilnego. Zachowanie godzące w dobre imię często stanowi również przestępstwo zniesławienia. Zgodnie bowiem z art. 212 § 1 Kodeksu karnego, pomówienie innej osoby, grupy osób, instytucji, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, stanowi przestępstwo zagrożone karą grzywny albo ograniczenia wolności.

Zobacz również: Zniesławienie – co za nie grozi?

Ochrona wizerunku

Dobro osobiste w postaci wizerunku doczekało się szczególnej regulacji dotyczącej jego ochrony w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Podstawową zasadą ochrony tego dobra osobistego jest to, że rozpowszechnienie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Jeżeli jednak osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie, zezwolenie takie (w braku wyraźnego zastrzeżenia) nie jest wymagane.

Ponadto zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:

• osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych,
• osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Ochrona dóbr osobistych przedsiębiorstwa

Dobra osobiste kojarzą się zazwyczaj wyłącznie z człowiekiem. Co jednak istotne, polskie prawo cywilne przyznaje również i osobom prawnym (spółkom, fundacjom, stowarzyszeniom itp.) możliwość ochrony ich dóbr osobistych. Dobra osobiste osób prawnych w istocie różnią się od tych „ludzkich”, lecz podlegają takim samym zasadom ochrony, jak dobra osobiste człowieka. Zgodnie bowiem z art. 43 Kodeksu cywilnego, przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych.

Dla przykładu, w przypadku osób prawnych odpowiednikiem dobrego imienia osoby fizycznej jest dobra sława, reputacja, renoma. Ze swej istoty nie można mówić o dobru osobistym w postaci godności osoby prawnej, gdyż osoba prawna nie posiada „zdolności do odczuwania”.⁸

Do kręgu dóbr osobistych osoby prawnej wchodzą między innymi dobra związane z jej identyfikacją (nazwa, firma) oraz dobre imię (sława, autorytet, reputacja) stanowiące odpowiednik czci osoby fizycznej. Dobra osobiste osób prawnych to wartości niemajątkowe, dzięki którym osoba ta może funkcjonować zgodnie ze swoim zakresem działania.⁹

Osoby prawne mogą domagać się ochrony czci w jej aspekcie zewnętrznym (dobrego imienia), określanym wówczas mianem renomy, reputacji lub dobrej sławy osoby prawnej lub prowadzonego przez nią przedsiębiorstwa. Dobre imię osoby prawnej to dobra opinia, jaką mają o niej inne podmioty w związku z zakresem prowadzonej działalności lub inaczej ogół pozytywnych wyobrażeń i ocen (m.in. konsumentów) o produktach lub usługach danego przedsiębiorstwa. Naruszenie dobrego imienia osoby prawnej może nastąpić m.in. w razie postawienia zarzutów nierzetelnego wypełniania zobowiązań publicznoprawnych i prywatnoprawnych, wchodzenia przez osoby piastujące funkcję organów w relacje rodzące podejrzenie korupcji, nietransparentne, itp.

wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 kwietnia 2021 roku, sygn. I ACa 93/21, LEX nr 3189041

Dlaczego sprawę o naruszenie dóbr osobistych warto powierzyć adwokatowi?

Powierzenie prowadzenia sprawy o naruszenie dóbr osobistych profesjonaliście może mieć kluczowe znaczenie w kontekście ostatecznego rezultatu podjętych działań. Ochrona dóbr osobistych wymaga bowiem dokładnego zaplanowania działań, zarówno na etapie przedsądowym (wezwanie do zaprzestania naruszeń, negocjacje), jak i w trakcie postępowania sądowego. Adwokat pomoże opracować strategię dostosowaną do potrzeb i celów klienta, a także dopełni wszelkich formalności związanych z realizacją obranej strategii.

Jednym z ważniejszych elementów dochodzenia ochrony dóbr osobistych jest właściwe sformułowanie żądania. Poniższy obrazek stanowi najlepszy tego przykład.

Profesjonalista dopilnuje, aby wszelkie złożone w trakcie sprawy żądania mogły prowadzić do realnej ochrony dóbr osobistych.

Ochrona dóbr osobistych – adwokat Trójmiasto

Kancelaria adwokacka świadczy pomoc w zakresie prawa cywilnego, w tym również w zakresie ochrony dóbr osobistych. Potrzebujesz pomocy adwokata w sprawach cywilnych? Z doświadczonym prawnikiem możesz skontaktować się telefonicznie (+48 516 969 888), za pośrednictwem maila (adwokat@jakubnowosielski.pl) lub dostępnego na stronie formularza kontaktowego.

Kancelaria działa w szczególności w obszarze następujących miast: Gdynia, Gdańsk, Sopot, Wejherowo, Rumia, Reda, Pruszcz Gdański. Jesteś spoza Trójmiasta? Nie stanowi to przeszkody – współpracę możemy nawiązać również online.

1. M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz do art. 1–352. Wyd. 3, Warszawa 2021 ↩︎
2. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 17 sierpnia 2022 roku, sygn. I ACa 749/21, LEX nr 3430368 ↩︎
3. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 30 listopada 2022 roku, sygn. I ACa 924/21, LEX nr 3447166 ↩︎
4. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 września 2005 roku, sygn. I ACa 554/05, LEX nr 193128 ↩︎
5. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2003 roku, sygn. V CK 308/02, LEX nr 103005 ↩︎
6. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2001 roku, sygn. II CKN 394/00, LEX nr 52630 ↩︎
7. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2007 roku, I PK 211/06, LEX nr 400476 ↩︎
8. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 7 lutego 2020 roku, sygn. V ACa 602/19, LEX nr 3007951 ↩︎
9. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2021 roku, sygn. III CSKP 18/21, LEX nr 3106002 ↩︎