Pacjent pod wpływem narkotyków – jak powinien postępować lekarz?
Podczas swojej praktyki lekarz może niejednokrotnie udzielać świadczeń medycznych pacjentowi będącemu pod wpływem środków odurzających lub od takich środków uzależnionemu. W związku z tym mogą pojawiać się pewne wątpliwości natury prawnej co do tego, jak powinien w takiej sytuacji postępować lekarz. W szczególności wątpliwości może budzić kwestia obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej. Wbrew pozorom sytuacja taka nie jest czarno-biała z prawnego punktu widzenia.
Pacjent pod wpływem narkotyków – problem lekarza
Zdarza się, że do lekarza trafia pacjent będący pod wpływem środków odurzających. Lekarz powinien przede wszystkim zwrócić pacjentowi uwagę na fakt dostrzeżenia tego typu okoliczności. W dalszej kolejności ważne jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu i ewentualne wdrożenie leczenia lub skierowanie na leczenie w tym kierunku.
Wątpliwości może budzić to, czy o fakcie zażywania narkotyków powinny zostać powiadomione organy ścigania. Niezależnie od tego, czy pacjent zażywa albo posiada narkotyki – a tylko ich posiadanie jest zabronione pod groźbą kary – lekarza obowiązuje w tym zakresie obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej. Tajemnicą są bowiem objęte wiadomości o pacjencie i jego otoczeniu uzyskane przez lekarza w związku z wykonywanymi czynnościami zawodowymi. Wprawdzie każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuraturę lub Policję, jednak obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej ma w tym przypadku pierwszeństwo. Istnieją natomiast wyjątki, w których tajemnica nie obowiązuje. Jednym z nich jest przypadek, gdy zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta. Lekarz powinien samodzielnie ocenić, czy w danych okolicznościach takie niebezpieczeństwo zachodzi.
Narkotyki u pacjenta a dokumentacja medyczna
Lekarze mają różne praktyki w zakresie odnotowywania poszczególnych „zdarzeń” związanych z pacjentem w dokumentacji medycznej. Zasadniczo dostrzeżenie przez lekarza faktu bycia przez pacjenta pod wpływem środków odurzających powinno zostać odnotowane w dokumentacji medycznej. Z całą pewnością fakt ten powinien zostać odnotowany w dokumentacji medycznej. Ma to znaczenie przede wszystkim z punktu widzenia kompleksowości oceny stanu zdrowia pacjenta. Dokumentowanie takich informacji może stanowić ważną wskazówkę dla innych lekarzy, pod których opieką pacjent pozostaje lub będzie pozostawał. Posiadanie przez lekarza dodatkowo wiedzy o rodzajach zażywanych przez pacjenta substancji może pozwolić na odpowiednie dostosowanie leczenia, w szczególności w zakresie doboru leków.
Lekarz powinien zachować jednak i w tym przypadku ostrożność. Pojawiają się bowiem również głosy, że taki zapis w dokumentacji medycznej może naruszać dobra osobiste pacjenta.
Uzależnienie pacjenta – problem lekarza
Uzależnienia od substancji odurzających wymagają szczególnego podejścia w stosunku do pacjenta. Lekarz powinien przede wszystkim wykazać się empatią i okazać zrozumienie. Uzależnienie należy traktować jako chorobę, a nie moralny defekt. W tego typu przypadkach ważne jest bowiem, aby pacjent lekarzowi ufał, czuł się względnie komfortowo podczas rozmowy oraz był otwarty na współpracę. Ponadto lekarz powinien przeprowadzić odpowiedni wywiad, zlecić diagnostykę, a w dalszej kolejności opracować i wdrożyć plan leczenia. Jeżeli dany lekarz nie posiada odpowiedniej wiedzy lub doświadczenia w zakresie postępowania z osobami uzależnionymi, powinien zalecić pacjentowi konsultację ze specjalistą z zakresu terapii uzależnień. Zgodnie z zasadami etyki lekarskiej, lekarz nie powinien wykraczać poza swoje umiejętności zawodowe przy wykonywaniu czynności diagnostycznych, zapobiegawczych, leczniczych i orzeczniczych.
Podobnie jak wspomniano wcześniej, lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy uzyskanych w
związku z wykonywaniem informacji związanych z pacjentem, chyba że istnieje zagrożenie dla życia
lub zdrowia pacjenta.
Małoletni pacjenci pod wpływem środków odurzających
Zdarza się, że do placówki medycznej trafiają będące pod wpływem środków odurzających osoby małoletnie. W przypadku, gdy wystąpią okoliczności świadczące o demoralizacji osoby nieletniej (w szczególności używanie alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych), każdy ma społeczny obowiązek odpowiednio temu przeciwdziałać. Przepisy ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich wskazują przede wszystkim na konieczność zawiadomienia o tym fakcie rodziców lub opiekuna, szkołę, sąd rodzinny, Policję lub inny właściwy organ. Sytuacja lekarzy jest w tym zakresie jednak nieco bardziej skomplikowana. Również i w takich okolicznościach lekarz ma obowiązek zachowania tajemnicy, z wyjątkiem tego, gdy zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta. Ponownie, to do lekarza należy samodzielna ocena, czy takie niebezpieczeństwo występuje. W takim przypadku dużo zależeć będzie do tego, czy osoba małoletnia samodzielnie wprowadziła się w stan odurzenia, czy też została w ten stan wprowadzona przez osobę trzecią.
Są jednak sytuacje, w których podmioty lecznicze prowadzące szpitale mają obowiązek dokonać zgłoszenia na Policji. Taki obowiązek pojawia się w przypadku przyjęcia pacjenta małoletniego, z którego przedstawicielem ustawowym albo opiekunem faktycznym nie można się skontaktować, a także w przypadku przyjęcia albo zgonu pacjenta, którego tożsamości nie można ustalić albo potwierdzić na podstawie dokumentów stwierdzających tożsamość. Dotyczy to jednak wyłącznie przekazania samej informacji o przyjęciu (względnie zgonie) pacjenta, nie zaś informacji objętych tajemnicą lekarską.
Zażywanie środków odurzających przez lekarza może naruszać zasady etyki lekarskiej
Zgodnie z zasadami etyki lekarskiej, w czasie wykonywania swej pracy lekarz musi zachować trzeźwość i nie podlegać działaniu jakichkolwiek środków uzależniających. Jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie, że lekarz podczas pracy rzeczywiście pozostaje pod wpływem środków odurzających, to pierwszym krokiem ze strony współpracowników powinno być podjęcie rozmowy z taką osobą. Jeżeli tego rodzaju interwencja okaże się nieskuteczna albo dostrzeżony błąd lub takie naruszenie zasad etyki powoduje poważną szkodę (w szczególności, gdy wpływa to na jakość świadczeń zdrowotnych) konieczne jest poinformowanie organu izby lekarskiej. Co istotne, poinformowanie organu izby lekarskiej o zauważonym naruszeniu zasad etycznych i niekompetencji zawodowej innego lekarza w takiej sytuacji nie stanowi naruszenia zasad etyki.
Wypowiedź dla portalu remedium.md
W dniu 27 maja 2024 roku na łamach portalu remedium.md ukazał się tekst, w którym udzielam komentarza w zakresie prawnych aspektów postępowania z pacjentami pod wpływem narkotyków.
Pełny tekst dostępny jest pod adresem: https://remedium.md/publikacje/wiadomosci/pacjent-pod-wplywem-narkotykow-co-powinien-zrobic-lekarz
