Czym jest wada ukryta samochodu?
W dzisiejszych czasach handel samochodami osobowymi jest zjawiskiem powszechnym. Na niemal każde gospodarstwo domowe w Polsce przypada przynajmniej jedno auto. Zakupiony pojazd nie zawsze jednak spełnia oczekiwania kupującego, a to z uwagi na pewne niedoskonałości, które ujawniają się dopiero po transakcji. W tym kontekście powszechnie używa się pojęcia „wada ukryta pojazdu”. Z prawnego punktu widzenia nie jest to określenie do końca poprawne.
Kodeks cywilny stanowi, że wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. Można zatem przyjąć, że każda usterka czy niedoskonałość, której strony nie uzgodniły w umowie, ma charakter wady. Wada ukryta pojazdu w języku potocznym oznacza zatem w większości przypadków wadę fizyczną w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Jednocześnie każda wada będzie wadą „ukrytą”.
Niezgodność sprzedanego samochodu z umową
Skoro wiemy już, że wada fizyczna (ukryta) polega na niezgodności sprzedanego pojazdu z umową, to przybliżenia wymaga określenie „niezgodności z umową”.
Kodeks cywilny precyzuje, że rzecz sprzedana jest niezgodna z umową w szczególności, jeżeli:
- nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia (np. stan pojazdu nie odpowiada warunkom technicznym, które powinien spełniać do bezpiecznego poruszania się),
- nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego (np. sprzedawca zapewnił, że samochód posiada filtr cząstek stałych, podczas gdy w rzeczywistości brak jest takiego komponentu),
- nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia (np. kupujący poinformował, że pojazdu będzie używał w celu poruszania się po drogach publicznych, a sprzedawca nie zgłosił ku temu zastrzeżenia, podczas gdy pojazd nie jest do tego dopuszczony)
- została kupującemu wydana w stanie niezupełnym (np. nie zostały kupującemu wydane wszystkie komplety kluczyków)
Określenie „niezgodność z umową” jest istotne o tyle, że w umowie sprzedaży pojazdu strony umawiają się na sprzedaż pojazdu o określonych cechach. Taką cechą może być przykładowo sprawność techniczna. W sytuacji, gdy samochód jest niesprawny technicznie, a strony się na taką niesprawność nie umówiły, mamy do czynienia z wadą fizyczną. Istotne jest zatem zbadanie, czy daną usterkę strony objęły umową i czy wyraziły na nią zgodę. Ogólne wskazanie, że „stan techniczny pojazdu jest znany”, nie jest wystarczające. Podsumowując: sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy.
Wada ukryta samochodu – odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi
Rękojmia oznacza odpowiedzialność sprzedawcy względem kupującego za wady fizyczne lub prawne rzeczy. Jest to instytucja odrębna od gwarancji, choć powszechnie z gwarancją mylona.
Sprzedawca jest odpowiedzialny z tytułu rękojmi za wady, które istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa (przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy) na kupującego lub wynikły z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili. Oznacza to, że sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności za wady, które powstały już po zakupie pojazdu. Należy przy tym rozróżnić moment powstania wady od momentu ujawnienia się wady. Wada może bowiem powstać przed sprzedażą, a ujawnić się dopiero po pewnym czasie od zakupu. Podkreślenia wymaga, że to na sprzedawcy spoczywa ryzyko, że sprzedaje pojazd wadliwy. Kupującego nie obciąża ryzyko, dopóki nie jest świadomy istnienia wady.
Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 22 marca 2017 roku, sygn. akt IX Ca 232/15, LEX nr 2266264
Sprzedawca nie może się z niej [odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady – przyp. wł] zwolnić, obciąża go ona niezależnie od tego, czy to on spowodował wadliwość rzeczy, czy ponosi w tym zakresie jakąkolwiek winę, a nawet czy w ogóle wiedział lub mógł wiedzieć o tym, że sprzedawana rzecz jest wadliwa; brak wiedzy, choćby nawet elementarnej, czy nawet podejrzeń w żaden sposób nie wpływają na wyłączenie odpowiedzialności czy nawet jej ograniczenie.
Pewne obostrzenie dla sprzedawców zachodzi w sprzedaży między przedsiębiorcą a konsumentem. Jeżeli kupującym jest konsument, a wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od wydania rzeczy, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego. To na sprzedawcy będzie spoczywał ciężar udowodnienia, że wada lub jej przyczyna istniała już po dokonaniu sprzedaży.
Strony umowy mogą rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć odpowiedzialność z tytułu rękojmi. Co jednak istotne, w relacjach przedsiębiorca-konsument nie ma możliwości ograniczenia lub wyłączenia odpowiedzialności, jeżeli nie przewidują tego przepisy szczególne.
Niewiele sprzedawców zdaje sobie sprawę, że nierzetelne postępowanie przy sprzedaży może skutkować nawet odpowiedzialnością karną. Jeżeli bowiem sprzedawca wie o istnieniu wady i nie informuje o niej kupującego, jego zachowanie może stanowić przestępstwo oszustwa.
Wzór umowy sprzedaży samochodu z Internetu
W kontekście powyższego warto wspomnieć o wzorach umów dostępnych w Internecie. Często wzory zawierają następujące postanowienia:
- „Sprzedający oświadcza, że pojazd nie ma wad technicznych, które są mu znane i o których nie powiadomił Kupującego, a Kupujący potwierdza znajomość stanu technicznego pojazdu.” (link),
- „Kupujący oświadcza, że stan techniczny pojazdu jest mu znany i nie wnosi do niego zastrzeżeń.” (link),
- „Kupujący oświadcza, że stan techniczny pojazdu jest mu znany i nie będzie z tego tytułu występował z żadnymi roszczeniami wobec Sprzedającego.” (link),
Przywołane postanowienia w zasadzie nie stanowią żadnej ochrony dla sprzedawcy. Sprzedawca nie musi wiedzieć o wadach technicznych, aby odpowiadać z tytułu rękojmi. Kupujący z kolei, dopóki nie wie o istnieniu wady, nie ponosi ryzyka związanego z transakcją.
Z tych względów z dużą ostrożnością należy podchodzić do internetowych wzorów umów. Są one bowiem rozwiązaniem, któremu daleko do doskonałości. Często sporządzają je osoby niemające odpowiedniej wiedzy prawnej, przez co jakość takich wzorów jest co najmniej dyskusyjna.
Wada ukryta samochodu – uprawnienia kupującego
Jeżeli zakupiony pojazd ma wady, kupujący może skorzystać z uprawnień przysługujących mu w ramach rękojmi. Kupujący może zatem:
- żądać wymiany na rzecz wolną od wad,
- żądać usunięcia wady,
- złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny,
- złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy.
W przypadku zakupu samochodu używanego najczęściej będziemy mieli do czynienia z żądaniem usunięcia wady lub oświadczeniem o obniżeniu ceny. Wymiana rzeczy na wolną od wad może okazać się niemożliwa (z uwagi na brak wymiennego pojazdu). Z kolei oświadczenie o odstąpieniu od umowy jest – w dużym uproszczeniu – ostatecznością. Nie można odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna. Odstąpienie od umowy sprawia, że umowę uważa się za niezwartą. Wówczas strony zwracają sobie wszystko, co w ramach umowy wzajemnie świadczyły.
Sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat od dnia wydania rzeczy. Od momentu stwierdzenia wady biegnie z kolei roczny termin na zgłoszenie roszczeń sprzedawcy. Istnieje możliwość ograniczenia lub wydłużenia terminu do stwierdzenia wady. Jeżeli kupującym jest konsument a przedmiotem sprzedaży samochód używany, termin do stwierdzenia nie może być jednak krótszy niż rok.
Jeżeli kupujący nie chce skorzystać z rękojmi, może żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych przewidzianych w kodeksie cywilnym.
Wada ukryta samochodu – pomoc adwokata w Gdyni
Jako adwokat niejednokrotnie miałem do czynienia ze sprawami zakupu auta z wadami. W społeczeństwie panuje błędne przekonanie, że są to sprawy nie do wygrania. Praktyka pokazuje jednak zupełnie co innego, a sprawy bardzo często kończą się pozytywnie dla kupujących. Należy jednak pamiętać, że nawet jeżeli wada jest widoczna na pierwszy rzut oka, sprawa może nie być oczywista. Z tych względów nieodłącznym elementem postępowań sądowych związanych z wadami pojazdów jest opinia biegłego. Opinia biegłego – nawet przed wstąpieniem na drogę sądową – stanowi pewien wyznacznik tego, kto w sporze o wadę może mieć rację.
Konsultacja z doświadczonym adwokatem już przed zawarciem umowy może zaoszczędzić niepotrzebnego stresu. Jeżeli w zakupionym przez Ciebie pojeździe ujawniła się wada lub potrzebujesz sporządzenia lub analizy umowy, skontaktuj się ze mną.
